Buki do ogrodu. Gatunki, odmiany, dekoracyjność

Najpopularniejszy buk i jego walory

W Polsce króluje dość wolno rosnący, ale długowieczny buk zwyczajny / pospolity (Fagus sylvatica), który jest naszym gatunkiem rodzimym, ale występuje powszechnie też w całej Europie. U nas najczęściej tworzy lasy (buczyny) w południowej i zachodniej części kraju, ale wykorzystywany jest też do nasadzeń w większych parkach lub zieleni miejskiej.

Dorosłe okazy buka robią wrażenie, ponieważ dorastają przeciętnie do wysokości około 20-30 m, a ich korona, zbudowana z masywnych konarów osiąga szerokość do kilkunastu lub więcej metrów. Ponadto, uwagę zwraca oryginalna, szaro-popielata, cienka i gładka kora, pokrywająca pień i konary (nie staje się ona spękana nawet u starych drzew).

Fot. Joachim, Piotr / AdobeStock

Liście i owoc buka pospolitego (Fagus sylvatica)

Dekoracyjne, ciemnozielone, jajowato-eliptyczne liście tego drzewa z wierzchu są błyszczące, a od spodu matowe. Owocem buków (bukiew) są trójgraniaste orzeszki, otoczone owłosioną torebką, która pęka na drzewie.

Ze względu na osiągane rozmiary, buk zwyczajny może być sadzony jedynie w największych ogrodach lub założeniach parkowo-ogrodowych. Powstały jednak liczne odmiany hodowlane, które najczęściej spotkamy w uprawie i sprzedaży – wyróżniają się pięknymi, atrakcyjnymi pokrojami koron oraz barwą liści. Dzięki temu, nawet do mniejszych lub średniej wielkości ogrodów można dobrać dekoracyjny okaz buka.

Ponadto, buk zwyczajny jest też jednym z najbardziej cenionych gatunków na formowane żywopłoty lub szpalery.

Fot. JONATHAN AdobeStock, iVerde

Buki to sporych rozmiarów drzewa. Mają bardzo efektowny pokrój, korę i liście. Z tego względu, że dobrze znoszą cięcie, można je z powodzeniem wykorzystywać do tworzenia formowanych żywopłotów

Jakich warunków potrzebuje buk?

Buki są drzewami dość odpornymi na niskie temperatury (do -30°C), choroby i ataki szkodników, ale mają dość wysokie wymagania glebowe. Preferują podłoża żyzne, próchniczne i przewiewne, umiarkowanie stale wilgotne, ale nie podmokłe, ponieważ nie tolerują nadmiaru wilgoci w strefie korzeniowej i są wrażliwe na wahania poziomu wód gruntowych. Są przy tym dość tolerancyjne w stosunku do pH – dobrze rosną na glebach wapiennych, przy czym radzą sobie też na stanowiskach o odczynie lekko kwaśnym lub obojętnym.

Buki potrzebują miejsc dobrze nasłonecznionych lub ewentualnie półcienistych. Należy pamiętać, aby młode drzewa regularnie nawadniać w okresie wiosenno-letnich upałów, ponieważ źle reagują na przesuszenie.

Fot. Joanne Dale, Henk Blijderveen van / AdobeStock, iVerde

Buki mogą mieć bardzo fantazyjne kształty – w małych ogrodach warto korzystać z form kolumnowych, a na dużych przestrzeniach można sadzić odmiany o szerokich koronach. W każdym ogrodzie sprawdzają się żywopłoty z buków, które nawet zimą wyglądają bardzo atrakcyjnie

Odmiany buka do większych ogrodów

Najliczniejszą grupę stanowią buki osiągające nieco większe rozmiary, nadające się do sadzenia w reprezentacyjnych, wyeksponowanych miejscach i zachwycające barwą liści oraz pokrojem korony. Godne polecenia są między innymi odmiany:

• 'Purpurea' – jedna z najpopularniejszych odmian o ładnych ciemno-czerwonych lub bordowych liściach, utrzymujących barwę przez cały sezon; tworzy rozłożyste, ładne korony i dorasta do około 20-30 m wysokości; wymaga stanowisk słonecznych i najlepiej prezentuje się jako soliter
• 'Atropunicea' – zaliczana do najpiękniejszych odmian buka; tworzy zaokrągloną koronę i dorasta do wysokości około 20 m; wyróżnia się atrakcyjną, bordową barwą, błyszczących liści, które jesienią przebarwiają się na żółtopomarańczowo; potrzebuje słonecznych stanowisk
• 'Purpurea Tricolor' – bardzo oryginalne i dekoracyjna odmiana, której liście są bordowe z różowo-kremowym, nieregularnym obrzeżeniem; najlepiej rośnie w miejscach półcienistych i z czasem osiąga dość duże rozmiary – nawet ponad 20 m
• 'Dawyck Purple' – rośnie dość wolno, tworzy ładną, zwartą, kolumnową lub wrzecionowatą koronę; liście są błyszczące i bordowe, a drzewo dorasta do wysokości nawet około 20 m; bardzo atrakcyjny pionowy element w kompozycjach ogrodowych lub parkowych
• 'Dawyck Gold' – efektowna, kolumnowa odmiana (gałęzie skierowane w górę pod ostrym katem) o złocisto-żółtych, błyszczących liściach (z czasem lekko zieleniejących); rośnie dość wolno i po kilkunastu latach może osiągnąć wysokość 10-15 m i 2-3 m szerokości.
• 'Bicolor Sartini' – oryginalna odmiana o dekoracyjnym zabarwieniu liści, które są lekko karbowane, zielone z żółtym obrzeżeniem; może osiągać 10-12 m wysokości i około 6-8 m szerokości; dobrze kontrastuje w ogrodzie z roślinami o liściach bordowych
• 'Purpurea Pendula' – oprócz dekoracyjnych, ciemnopurpurowych liści walorem drzewa jest parasolowaty pokrój korony; nadaje się do mniejszych ogrodów, bo często oferowany jest w formie szczepionej i osiąga docelowo około 3-4 m wysokości przy o wiele szerszej koronie; często spotyka się też bardzo duże okazy osiągające ponad 10 m wysokości (np. w parkach, zieleni publicznej).

Fot. iVerde

Odmiany buka do dużych ogrodów

1 – 'Purpurea', 2, 3 – 'Purpurea Tricolor', 4, 5 – 'Dawyck Gold', 6 – 'Purpurea Pendula'

Atrakcyjne buki na mniejsze przestrzenie

Także w małych ogrodach można posadzić bardzo ciekawe i oryginalne odmiany buka, które świetnie będą prezentować się zarówno jako pojedynczy akcent oraz w kompozycjach z innymi roślinami. Ciekawymi propozycjami mogą być, np.:

• `Ansorgei' – bardzo ciekawa odmiana o wąskich, lancetowatych, bordowych liściach (długości około 15 cm); cienkie, wiotkie pędy tworzą nieregularną koronę, a drzewo dorasta do około 3-4 m
• 'Mercedes' – wolno rosnąca odmiana, osiągająca maksymalnie około 3 m wysokości; tworzy nieregularną, krzaczastą formę; liście są zielone, wąskie, podłużne, a jesienią przebarwiają się na żółto-pomarańczowo-brązowo; jest dość wrażliwa na przymrozki (może zrzucać wtedy liście), upały i dłuższe okresy suszy

• `Purple Fountain' – niewysokie drzewo, dorastające do około 4-5 m wysokości o oryginalnym, płaczącym pokroju z przewieszającym się malowniczo w dół wierzchołkiem; liście purpurowe, przebarwiające się jesienią na żółto; nadaje do małych ogrodów, ponieważ nie osiąga też dużej szerokości (zwykle około 2 m po kilkunastu latach); podobnie, ale nieco wolniej rośnie i pięknie prezentuje się odmiana `Black Swan`
• 'Rohan Weeping' – wolno rosnąca, karłowa odmiana o przewisających nieregularnie pędach i ciemnobordowych liściach, których brzeg jest lekko pofalowany i powcinany; z czasem tworzy parasolowatą, szeroką koronę, dorastając przy tym do około 2 m.

Fot. iVerde, 7monarda AdobeStock

Odmiany buka do małych ogrodów

1 –  'Purple Fountain', 2 – 'Rohan Obelisk', 3 – 'Rohan Weeping'

Zdjęcia tytułowe: iVerde, 7monarda / AdobeStock